-Boeddhistische wijsheid
Deel 2 gaat over hoe we ons vastklampen aan onze gedachten en geloven dat ze waar zijn. We vertellen onszelf verhalen over wat er in ons leven gebeurt of gaat gebeuren. Waarvan we overtuigd zijn dat ze waar zijn. Hoe bewust zijn we van de verhalen die we onszelf vertellen?
Ons denken
Een gedachte is onschadelijk tenzij we erin gaan geloven. De gedachten zijn niet het probleem, wanneer we gaan hechten aan die gedachten veroorzaken we lijden. Hechten aan een gedachte betekent dat je gelooft dat het waar is, zonder dit te onderzoeken (Katie, 2021). We klampen ons vast aan onze overtuiging en aan de verhalen die we ons zelf vertellen. Dit kunnen we jaren doen, waarbij we soms de stroom aan gedachten nauwelijks nog opmerken. We identificeren ons met onze gedachten. We kunnen niet ophouden met denken. Tolle (2021) noemt dat onophoudelijke mentaal lawaai. Dat dit een enorme kwelling is beseffen we vaak niet omdat bijna iedereen eraan lijdt met als gevolg dat we het als normaal gaan beschouwen. Het vele denken veroorzaakt ook een door verstand gecreëerde zelf dat een grotendeels bestaat uit angst en lijden. We zijn als het ware door ons vele denken afgesneden van ons ware zelf. We horen een stem of verschillende stemmen in ons hoofd, de onvrijwillige gedachtestroom waarvan we niet beseffen dat we die het zwijgen kunnen opleggen. Het zijn voortdurende mono- en dialogen in onze hoofd. De stem geeft commentaar, beoordeelt, vergelijkt, klaagt, speculeert, vindt iets wel of niet leuk et cetera. De stem heeft niets te maken met de situatie waarin we ons op dat moment bevinden. We halen de nabije of verre verleden erbij of we bedenken mogelijke toekomstige situaties. Het gaat vaak over dat we bang zijn dat er iets misgaat en bedenken een scenario over wat we denken wat zal gebeuren. We maken ons zorgen. Soms gaat dit gepaard met visuele beelden en herhalen we een film in ons hoofd. Zelf wanneer de stem betrekking heeft op de huidige situatie interpreteren we die op basis van het verleden. Op basis van eerdere ervaringen of overtuigingen die we hebben over onszelf of over anderen. Doordat we de huidige situatie door de ogen van het verleden bekijken, krijgt het een vertekend beeld. Voor velen is onze innerlijke stem onze ergste vijand. Een stem die aanvalt, straft en energie afneemt. Het is de oorzaak van veel leed, ongeluk en ook ziekte (Tolle, 2021).
Het vechten tegen de realiteit doet pijn. We voelen dan spanning en frustratie. Gedachten verschijnen gewoon, ze komen en gaan weer. Als golven in de zee. Gedachten zijn niet schadelijk, maar de wijze waarop we vastklampen aan gedachten, alsof ze waar zijn maakt het schadelijk. Het zijn meestal de negatieve stemmen in ons hoofd die ons doen lijden. De negatieve self-talk die over het verleden of heden gaat. Over positieve gedachten denken we meestal maar kort, maar negatieve gedachten kunnen we lang over doorgaan. Negatieve gebeurtenissen is voeding voor onze gedachten.
Het denken op zich is een mooi instrument die we voor vele goede zaken kunnen gebruiken. Het probleem zit in dat we blijven denken en dat wat we denken vaak nutteloos is en vaak herhaald wordt. Het heeft een disfunctioneel en een negatief karakter waardoor het schadelijk wordt. We ervaren pijn doordat we ons identificeren met onze gedachten. Hoe meer we ons identificeren met ons denken en daarmee onze oordelen en interpretaties, hoe minder we aanwezig zijn als toeschouwer, des te sterker is gewoonlijk de emotionele lading. De pijn die ontstaat vermengt zich met het pijn uit het verleden die er al was en nestelt zich in het lichaam. Katie (2021) beschrijft dat ze nog nooit een gestrest gevoel heeft gehad dat niet werd veroorzaakt doordat ze vasthield aan een onware gedachte. In plaats van de echte oorzaak te begrijpen, namelijk kloppen mijn gedachten en wat maakt dat ik dit denk? Proberen we onze stressgevoelens te veranderen door dit buiten ons zelf te zoeken. We vinden dat de ander moet veranderen of we vluchten weg in tijdelijk troost zoals: eten, alcohol, drugs, kopen et cetera. De pijn die we ervaren zit in het niet aanvaarden van de situatie. Een vorm van onbewuste weerstand tegen wat is op dat moment.
De verhalen die we onszelf vertellen
We doen het de hele dag: we vertellen onszelf een verhaal over wat er in ons leven gebeurt, over andere mensen, over onszelf. Waarvan we overtuigd zijn dat ze waar zijn. Een verhaal kan gaan over het verleden of de toekomst. Over wat zou moeten zijn of wat had kunnen zijn. Deze verhalen zijn geconstrueerd op basis van onze ervaringen, interpretaties en relatie die we met de ander hebben. Het verhaal biedt slechts één perspectief. Een andere persoon kan heel anders naar de situatie kijken.
- André mag mij niet, want hij praat nauwelijks met me
- Anita vindt mij dom als ik weer om hulp vraag
- ik ben chaotisch en zal daarom nooit leiding kunnen geven
Verhalen zijn niet- onderzochte theorieën die ons vertellen dat het de waarheid is. We zijn ons vaak niet eens bewust dat het maar theorieën zijn. We zijn vaak niet bewust wat onze gedachten zijn en wat we tegen onszelf zeggen. Verhalen die we onszelf honderden keren per dag denken wanneer iemand naar ons lacht of niet naar ons lacht, wanneer iemand niet reageert op een whats-app bericht of niet terugbelt, vlak voordat we een belangrijke mail openen, als een collega op een bepaalde toon tegen ons praat of als een teamleider vraagt om even mee te lopen naar zijn/haar kamer of als we afgewezen worden op een sollicitatie. We komen vaak vast te zitten in ons eigen verhaal en het verhaal blijft maar in ons hoofd herhalen. Het is niet alleen dat op dat moment de verhalen opduiken, maar ook op hele andere momenten over wat we hadden moeten zeggen of hadden moeten doen. De situatie wordt weer opnieuw beleefd in ons hoofd. Soms kunnen we weer de emotionele lading in ons lichaam voelen wanneer we terugdenken aan een situatie uit ons verleden.
Hoe bewust zijn we van de verhalen die we onszelf vertellen? Zijn we bewust van de invloed die de verhalen hebben op onze stremming, zelfbeeld en onze relaties? De hele dag door vertellen we ons verhalen over wat er aan de hand is, over hoe fout of goed andere mensen zijn om wat ze doen, over hoe goed of slecht we zijn in dingen. In de verhalen die we onszelf vertellen kunnen we ook details weglaten en ons eigen aandeel daarmee kleiner of groter maken. Hierdoor geven we de ander of onszelf de schuld van de pijn.
Filosoof Nassim Nicholas Taleb (2010) beschrijft dat het onze instinctieve behoefte is om in onze verhalen A aan B te verbinden. Om op deze manier afzonderlijke feiten samen met een verklaring te verweven. Ons vermogen om de punten met elkaar te verbinden doen we om betekenisvolle patronen in de wereld te vinden. Ons brein beloont ons met dopamine (aha-ervaringen) als we patronen herkennen en verbinden. Ons brein houdt niet van onbeantwoorde vragen en een wirwar aan mogelijkheden. Het beschermt ons tegen gevaar en maximaliseert onze overlevingskansen. Onze verhalen gaan over zelfbescherming. Als we ons blootgesteld of gekwetst voelen, vinden we iemand die we de schuld kunnen geven, of onszelf de schuld geven voordat iemand anders dat kan, of doen alsof het ons niets kan schelen (Brown, 2013). Het probleem ontstaat wanneer we niet kritisch zijn over onze verhalen en ze gaan zien als waarheid.
Vragen om bij stil te staan:
1. Ben jij bewust van je eigen gedachten?
2. In hoeverre geloof jij je eigen gedachten?
3. Denk aan een recente situatie die jij lastig vond. Welk verhaal vertelde jij jezelf over deze situatie?
4. Waar voel je dat in je lichaam wanneer je terugdenkt aan die lastige situatie uit vraag 3?
5. Wanneer je gekwetst voelt, heb je dan de neiging om de ander de schuld te geven, jezelf de schuld te geven of te doen alsof het je niets kan schelen?
Literatuur:
- Brown, B. (2013). De kracht van kwetsbaarheid: Heb de moed om niet perfect te willen zijn. Amsterdam: Lev.
- Katie, B. (2021). Vier vragen die je leven veranderen. Amsterdam: Meulenhoff Boerkerij.
- Taleb, N.N. (2010). De zwarte zwaan. De impact van het hoogst onwaarschijnlijke. Amsterdam: Nieuwezijds.
- Tolle, E. (2021). De kracht van het NU. Gids voor een bewust en gelukkig leven. Deventer: AnkhHermes.
Deel 3 gaat over hoe we angst voor afwijzing kunnen herkennen, de schaamte die gekoppeld is aan angst en het hebben van aandacht voor interne belemmeringen.
Meld je aan voor de inspiratiemail, zodat je op de hoogte blijft van deze serie en andere dingen die je kunnen inspireren.
